Het waren de poppenhuizen in de huizen van de elite van de Republiek die geacht werden de sociale status te weerspiegelen, bewonderd te worden, indruk te maken. Geen moeite of geld werd gespaard om ze in te richten. De geschiedenis van poppenhuizen begint niet in Nederland. Ze zijn ontstaan als een variant van rariteitenkabinetten, in Frankrijk bekend als curiosites, in Engeland als cabinet of curiosities, in Italië als studiolo, of in Duitsland als Kunstkammer, die zeer populair waren ... zelfs verplicht in aristocratische kringen vanaf de 16e eeuw en getuigde van de status van rijke vertegenwoordigers van de sociale elite, heersers en aristocraten. VDe rariteitenkabinetten presenteerden echter de "buitenwereld" - medailles, beeldhouwwerken, schilderijen, exotische dieren, microscopen, curiosa, enz., terwijl de Nederlandse "popenhuizen" de "binnenwereld" presenteerden, de wereld van de huiselijkheid, die het domein was van de vrouw des huizes. Soms kost het huis en zijn uitrusting meer dan een echt huis aan een prestigieuze Amsterdamse gracht. Dit was bijvoorbeeld het geval met het huis dat toebehoorde aan een rijke patricische dame - de dochter van een rijke Lutherse wapensmid en echtgenote van een zijdekoopman - Petronella Oortman. Al meer dan 130 jaar is deze unieke tentoonstelling te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam, waar zij nog steeds bewondering en verrukking wekt. Elke dag verzamelen zich grote groepen toeristen bij het huis van mevrouw Oortman, die in elke kamer van deze ongewone tentoonstelling een kijkje willen nemen.
Een indrukwekkende kast van eikenhout ingelegd met tin en schildpad hoorn, palissander en cederhout, meer dan 2,5 meter hoog en bijna 2 meter breed, is verdeeld in 9 symmetrische kamers waarin we bijna 1000 (!) voorwerpen kunnen vinden. Petronella was een zeer veeleisend persoon en besliste zelf over de inrichting van de kamers, terwijl de miniaturen werden gemaakt door ambachtslieden - meestal mannen - die miniaturisten werden genoemd. Petronella was er vooral op gebrand dat de miniaturen van de voorwerpen van dezelfde materialen werden gemaakt als de originelen. Haar obsessie was zo groot dat zij zelfs miniaturen van 12 porseleinen borden in China bestelde, waarvan de grootste een diameter van 4 centimeter had, en handwerkslieden in Japan opdracht gaf mini bekerhouders te maken.
Deze uiterst precieze en kostbare stukken werden door de vrouw des huizes geplaatst in de keuken, die een marmeren vloer heeft en een trompe-l'oeil koepel aan het plafond. Behalve de keuken bevat het huisje van Petronella ook een kinderkamer, een slaapkamer, een kamer met duur behang en een bibliotheek. Het aantal voorwerpen dat de kamers vult is duizelingwekkend. Behalve ceremonieel meubilair - tafels, elegante stoelen, kasten, gebeeldhouwde kasten, boeien, een bed met satijnen lakens en een stapel kussens, spiegels in vergulde lijsten, de eerder genoemde borden en porseleinen borden, schilderijen, een wieg, koperen potten en pannen, is er ook een faience pot, een kwispedoor, een muizenval en vele andere. Er is zelfs een stapel echte turf die als brandstof wordt gebruikt.
In de belangrijkste kamer, waar de gasten werden ontvangen, staat tegen de muur een met vernis bedekte tafel, die in het midden van de kamer werd geplaatst als de gasten werden verwacht. Het was een speciale tafel voor één doel: om er fijn Chinees porselein op te zetten en zich over te geven aan het toen modieuze ritueel van thee drinken. De muren van de woonkamer zijn versierd met illusionistische landschappen van Willem Frederikszoon van Royen zelf, een bekende schilder onder de Amsterdamse sociale elite.
Deze interieurs, die met buitengewone perfectie en oog voor detail zijn nagebouwd, laten ons kennismaken met de wereld van de Hollandse elite in de 17e eeuw. En dit is geenszins een getrouwe weergave van de indeling van een typisch huis aan een Amsterdamse gracht. Het huis van mevrouw Oortman heeft alleen de kamers aan de voorkant, dus het is geen typische stadswoning. Er is geen trap en de kamers zijn niet met elkaar verbonden. Dit luxueuze 'poppenhuis' is meer een geïdealiseerd, perfect geënsceneerd schouwspel om de weelde van het 17e-eeuwse Nederland te tonen. Zo moesten de huizen van de rijke Nederlanders eruit zien en ingericht zijn volgens de toen heersende mode.
Mevrouw Oortman heeft haar Poppenhuis bijna 25 jaar lang "versierd" en er een fortuin aan uitgegeven. De waarde van deze curiositeit in die tijd wordt tegenwoordig geschat op 20 tot 30 duizend (!) gulden. Om u een idee te geven van de omvang van dit bedrag is het voldoende te weten dat een arbeider er 120 jaar (!) voor had moeten werken en dat u voor ongeveer 20.000 gulden een luxueus huis aan de mooiste gracht in het centrum van Leiden had kunnen kopen.
Naast de poppenkast van mevrouw Oortman in het Rijksmuseum kunt u een tweede studie bewonderen van de al even rijke Petronella Dunois. Een niet minder indrukwekkende poppenkast van een andere Petronella, een zekere Petronella de la Court, is te vinden in het Centraal Museum in Utrecht.